Kantkamer
Dankzij nooit eerder vertoonde stukken, recent verworven of speciaal uit de opslagruimtes gehaald, duikt u in de uitzonderlijke geschiedenis van het Brusselse kantwerk. Een weefsel dat inmiddels verdwenen is.
Kant is opengewerkt textiel dat met naald of klossen wordt vervaardigd. De motieven zijn met elkaar verbonden tegen een achtergrond van lussen of steken. Het werd eerst met de hand gemaakt, totdat mechanische productiemethodes hun intrede deden. De verschillende soorten kantwerk onderscheiden zich van elkaar door de gebruikte technieken, materialen, patronen, kleuren en nog veel meer. Meestal verloopt de identificatie aan de hand van de oorspronkelijke productieplaats, zoals Brussel, Mechelen, Valenciennes of Brugge.
Brussel bekleedt een heel bijzondere plaats in de geschiedenis van deze stof. Kantwerk was immers een economisch paradepaardje van onze stad en is een ode aan textiel, knowhow en vakmanschap. Het is een kunst van de leegte, die gebruikmaakt van eenvoudige basismaterialen: linnen, katoenen of zijden draden, klossen en/of naalden. De stof is opgebouwd uit knopen en gedraaide draden, en gevulde en lege elementen wisselen elkaar af.
Kant ontstond in de 16e eeuw. In de loop der eeuwen bouwde de Brusselse kant een internationale reputatie uit. Vanaf de 17e eeuw was deze stof zeer gegeerd bij de elite, die bekoord werd door de verfijning, kwaliteit en schoonheid ervan. Hij werd gedragen aan de belangrijkste Europese hoven en sierde zonder onderscheid de staatsiekleren van zowel mannen als vrouwen.
In de 19e eeuw wordt het kant democratischer en meer verspreid dankzij de mechanisatie. De prijs van het weefsel daalt. Kant verovert vervolgens de damesmode. Bijzondere stukken werden in ongezien groot formaat gemaakt. Kant werd kleding. Deze mechanisatie betekende het einde van het handwerk. De Brusselse kant verdwijnt met de Eerste Wereldoorlog.
Een overzicht van de kantcollecties van het museum
Het kantwerk in het museum maakt integraal deel uit van het Brusselse erfgoed. Verschillende tentoongestelde stukken zijn opgenomen in de inventaris van het roerend erfgoed van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Ontdek een voorbeeld van een zakdoek met een typische afwerking in Napoleon III-stijl, waarvan de randen worden gevormd door een slinger van afwisselend bladeren en bloemen.
Kantkamer© Emilie Gomez
Te bekijken in de Kantkamer
Onze nieuwe tentoonstelling: 17.10.23 > 17.10.25
Om de stukken goed te conserveren, wisselt het museum het tentoongestelde kantwerk om de twee jaar.
Deze rotatie zorgt ervoor dat de oudste en kwetsbaarste stukken in goede staat blijven en geeft anderzijds de bezoekers de kans om telkens opnieuw uitzonderlijk kantwerk te ontdekken. Het museum stalt ook zijn recente aanwinsten uit, die nog zelden of nooit werden getoond.
Op dit moment
Mutsenbol en bijpassende slippen, 1715-1725
Dit ensemble van bij elkaar horende mutsenbol en slippen toont de essentie van de Brusselse kant, helemaal aan het begin van de 18e eeuw.
Dit kantwerk:
- is vervaardigd met behulp van klossen
- maakt gebruik van de techniek van kant in delen
- heeft verschillende steken en gronden, waardoor zeer nauwkeurige motieven ontstaan
Het stuk weerspiegelt het vakmanschap van de kantwerksters.
Zij creëerden luxeaccessoires en droegen bij aan de reputatie van dit kantwerk in heel Europa.
De motieven hebben verschillende gronden en een andere dichtheid, waardoor er contrasten van wittinten ontstaan, en zijn verbonden door een entrelacmotief van bloempjes ingekapseld in eivormige versieringen. Deze worden verbonden door gepicoteerde spijltjes die het geheel lichter maken. De met elkaar verbonden slippen zijn rechthoekig van vorm en iets smaller aan de onderkant. Ze vertonen een grote verscheidenheid aan gronden en steken, die motieven met reliëf en contrast creëren, waaronder de hoorn des overvloeds en pioenrozen, gescheiden door hetzelfde entrelacmotief als het mutsje. De zorgvuldig uitgevoerde bloem- en bladmotieven, die gespiegeld zijn gerangschikt, worden benadrukt door het gebruik van een goed zichtbare gekloste nerf, die we een fagot noemen.
Mutsenbol en bijpassende verbonden slippen linnen, omstreeks 1720-1730
Het kant seizoen
Gedurende één seizoen per jaar werkt het Mode & Kant Museum samen met het Museum Kunst & Geschiedenis om belangrijke stukken uit de kantcollecties van beide instellingen aan het publiek te presenteren. Deze opstelling vindt plaats in de grote vitrine van de Kantkamer. Na het kantseizoen vernieuwt het team van het museum de opstelling. Ontdek de pronkstukken uit de collectie van het museum aan de hand van een specifiek thema.
Art nouveau
In 2023 viert de stad de 130e verjaardag van de art nouveau.
De art nouveau was prominent aanwezig tussen 1890 en 1914 en wordt beschouwd als een veelzijdige, totale kunstvorm die tot bloei komt in zowel de architectuur als de decoratieve kunsten. De art nouveau onderscheidt zich door een modern karakter en haalt zijn inspiratie uit de natuur, wat een onuitputtelijke bron voor artistieke creatie is. Voor dit nieuwe kantseizoen presenteren het Mode & Kant Museum en het Museum Kunst & Geschiedenis stukken die deze stijl weerspiegelen.
In de art nouveau hebben motieven niet alleen een decoratieve rol, ze bepalen ook de lijn van het voorwerp. Deze lijn, gekenmerkt door de kromme vorm, uit zich in kronkelige, asymmetrische meubels of accessoires die zijn geïntegreerd in het geheel van het decor.
Men zou denken dat deze stijl in het kantwerk een favoriete uitdrukkingsvorm zou hebben gevonden, aangezien België, en Brussel in het bijzonder, de bakermat is van zowel deze toegepaste kunst als van de art nouveau. Aan de hand van een selectie van stukken kantwerk die tussen 1890 en 1918 zijn gemaakt, laat het museum zien dat de werkelijkheid zeer genuanceerd is.
Bekijk deze katoenen sjaalkraag uit de jaren 1880-1890 voor een beter begrip van deze nuances.
Deze kraag is genaaid op mechanische tule en heeft bloem- en bladmotieven. Het ontwerp en de lijn hebben zich losgemaakt van de klassieke stereotypen die algemeen werden gebruikt bij deze techniek van duchessekant. De aanwezigheid van een fries met geometrisch reliëf geeft het geheel een zeker modern elan. In de art nouveau bepaalde de decoratieve lijn de vorm van het voorwerp. De motieven zijn niet alleen decoratief, ze zijn ook relevant voor de functie van het object.
Deze kraag is een voorbeeld van de schuchtere pogingen om het grafische register van kant te vernieuwen tijdens de bloeitijd van de art nouveau.
De kant seizoenen
Hedendaagse kant
Tegenwoordig gebruiken veel ontwerpers en kunstenaars kant.
Al meer dan 30 jaar combineert het Huis Carine Gilson de verfijning van kant, de lichtheid van zijde, de finesse van de patronen en couturekennis. In haar Brusselse ateliers heeft de ontwerpster kantinlegwerk tot kunst verheven. Ze heeft ons vereerd door meter te worden van de Kantkamer. Het museum stelt regelmatig een stuk uit haar collecties tentoon.
C.Gilson, Ensemble kimono et slip dress, Printemps-été 2022 © Stephane Borremans